Binnenhuisverlichting
In een comfortabele woning is een goede binnenhuisverlichting essentieel. Het is niet vanzelfsprekend om voor alle ruimtes en activiteiten de meest aangepaste verlichting te kiezen. Die verlichting bepaalt in belangrijke mate de sfeer van de woning en de leefruimten.
⊗ Lichtplanning-Verlichtingsplan
Een goede binnenhuisverlichting vergt een goede voorbereiding: het (ver)licht(ings)plan. Dit is het concept waarin alle lichtpunten van de woning worden opgenomen. Het beste resultaat heeft men als de lichtstudie gemaakt wordt in de (voor)ontwerpfase van de bouw of verbouwingsplannen. Ze kunnen dan nog bijgestuurd worden in functie van de gewenste lichtresultaten. Ook bij een definitief plan of renovatie giet de lichtadviseur de meest esthetische en comfortabele oplossingen in een lichtplan op maat van de bewoners van een woning.
De bedoeling van een lichtstudie is het juiste licht op de juiste plaats te brengen. Er wordt rekening gehouden met de hoogte en grootte van de kamers, hun functies, de gewenste lichtbronnen, het (gewenste) interieur,.. Bij een lichtstudie moet men dus eerst weten waarvoor elke ruimte zal gebruikt worden. Eens de functionaliteit van de ruimte toegewezen is kan men bepalen waar de verlichting voor bepaalde accenten moet zorgen. Dit zijn plaatsen waarvan men meent dat ze moeten opvallen binnenin de ruimte.
Waar de verlichting precies wordt geplaatst en hoeveel lichtsterkte (watt ) er nodig is hangt af van de toegekende functionaliteit. Een bureau moet voldoende functioneel licht krijgen, terwijl de muziekhoek door het gebruik van aangepaste sfeerverlichting de gezelligheid en geborgenheid biedt om tot rust te komen. Om zaken te accentueren worden ze extra belicht. Zo trekken ze de aandacht weg van minder belangrijke elementen in de ruimte. De lichtadviseur adviseert over de plaats, het type verlichting en eventueel zelfs het armatuur.
Als men werkt zonder lichtdeskundige mag men niet te zuinig omspringen met lichtpunten. Beperk elke ruimte niet tot één centraal lichtpunt. Plaats voldoende wachtleidingen voor latere verlichtingspunten. Een spot is accentverlichting en kan niet als algemene verlichting fungeren.
Omdat bepaalde woonruimtes op termijn van functie kunnen wijzigen blijft een goede basisverlichting is altijd aan te raden. Hou er rekening mee dat elk ruimte vanuit verschillende oogpunten binnen en buiten kan bekeken worden. Laat de verlichting in verschillende circuits te schakelen zodat sferen gecreëerd kunnen worden
Gebruik een voor televisie een zachte sfeervolle verlichting achter het toestel en vermijdt te nadrukkelijke verlichting voor het scherm. Verlicht de schilderijen of foto’s met een neutraal gekleurde spot met lichte uitdijing en voorkom reflectie door mat glas. Laat de tuinverlichting mee in het verlichtingsplan te integreren zodat de elektricien de nodige zekeringen en wachtleidingen voorziet.
⊗ Functionaliteit van binnenhuisverlichting
De basis- of functionele binnenhuisverlichting is de belangrijkste vorm van verlichting in de woning. Ze zorgt dat we bij onvoldoende natuurlijk licht of volledige duisternis elke ruimte in de woning normaal kunnen gebruiken.
Een gelijkmatig spreiding met een gemiddelde verlichtingssterkte is essentieel. Te sterke lichtcontrasten vermoeien de ogen. Men gebruikt hiervoor doorgaans directe verlichting, maar mits een doordacht aanpak kan dit ook met indirecte verlichting.
Sfeerverlichting gebruiken we om sferen te creëren en draagt bij tot een verhoogd luxegehalte. Maar met verlichting kan je een ruimte optisch vergroten, verbreden, architecturale assen benadrukken. Sfeerverlichting kan deel uitmaken van de basisverlichting en moet niet sterk zijn. De combinatie het zachte warm-witte achtergrondlicht dat velen zeer aangenaam aanvoelt, met op bepaalde plaatsen goed gekozen lichtaccenten kan bijdragen tot een aparte sfeer in een leefruimte. Hoe zoiets precies moet is zeer smaakgebonden en afhankelijk van de persoonlijke voorkeuren.
De werkverlichting wordt gebruikt op plaatsen waar we werken (garage, keuken, bureau…) en moet bovenal functioneel zijn. Met een goede werkverlichting voorkomt men fouten en vermoeidheid. Voor fijn werk is een grotere lichtsterkte vereist, maar men moet opletten dat het contrast met de omgeving niet te groot is. Dan moet ook de basisverlichting aangepast worden.
Oriëntatieverlichting past men vooral uit veiligheidsoverwegingen toe in de gangen, nacht- of traphallen, berging, kelder en zolder. Een zacht lichtje ergens in de kinderkamer helpt om ze ‘s nachts gerust te stellen bij een nare droom en draagt bij tot een betere slaapkwaliteit. Goed toegepaste oriëntatieverlichting beperkt zich niet tot het verbeteren van de zichtbaarheid op donkere plaatsen, maar kan bijdragen tot het leggen van bijzondere sfeeraccenten.
Een goed verlichte woning is de optimale combinatie van verlichtingstypes; basisverlichting, sfeerverlichting, werkverlichting… Verschillende soorten lampen en armaturen moeten instaan voor verschillende soorten verlichting. Hoe beter die elkaar aanvullen, des te beter uw woning wordt verlicht. Essentieel zijn een goede basisverlichting en een aangename, decoratieve sfeerverlichting.
⊗ Soorten verlichting
De sfeer en voorkomen van een ruimte wordt mee bepaald door het gebruik van verschillende soorten verlichting. Doorgaans zal een ruimte verschillende soorten verlichting gebruiken dus zorg steeds voor een goede plannen vooraf zodat de kamer niet overbelicht geraakt.
Natuurlijk licht
Natuurlijk licht is gratis, benut het optimaal. Als men het heeft over licht en verlichting wordt dit wel eens uit het oog verloren. Door de keuze van lichte kleuren voor wanden, plafond, vloer en vensterbanken benut je optimaal het daglicht. Donkere kleuren absorberen veel licht. Hou hier rekening mee en zorg voor voldoend aanvullend kunstlicht.
Plafondverlichting
Voor de meest uiteenlopende noden en wensen zijn er verschillende soorten plafondverlichting. De aard van het plafond (materialen, vals, brandbaarheid, hoogte..) is mee bepalende bij de keuze van de verlichting.
Spreiders geven met behulp van doorschijnende kappen uit papier, stof of glas een zacht schaduwloos licht dat gelijkmatig in alle richtingen van het lokaal spreidt. Richters werpen afhankelijk van de vorm van hun armatuur of kap een afgelijnde lichtkegel op het beoogde deel van de kamer.
Plafondlampen kun je zowel omhoog als naar beneden richten. Uplights verspreiden het licht over het plafond waardoor er schaduwloos licht ontstaat. Daarbij gebruiken ze het plafond als reflector. Deze wijze van verlichten geeft de woonruimte een hogere en ruimere aanblik. Downlights richten hun licht recht omlaag wat zorgt voor een meer contrastrijk licht. Voor een optimale spreiding van het licht moeten er dus meerder bij elkaar geplaatst worden. In de buurt van een wand wordt een deel van het licht verder in de leefruimte gereflecteerd waardoor er een sfeervol accent gelegd wordt.
Inbouwspots nemen bijna geen ruimte in en zijn dus ideaal voor trappen en hallen. Hun licht is bijzonder sfeervol en functioneel. Hiervoor gebruikt men vooral de klassieke halogeen- en gloeilampen, maar er bestaan ook armaturen voor spaarlampen en fluorescentielampen.
Opbouwspots zijn een stijlvol alternatief voor plaatsen waar inbouw niet mogelijk is. Ook bij opbouwverlichting bestaat ook een ruim assortiment aan lampen en armaturen.
Door hun positie en constructie kunnen b>hanglampen en lusters de volledige ruimte gelijkmatig en schaduwloos verlichten. Om het uitzicht niet te belemmeren en niet te verblinden moeten ze minimaal 60cm boven het tafelblad hangen.
Tafellampen
Tafellampen zorgen dat er in de leefruimte bepaalde accenten gelegd worden en er meer diepte ontstaat. Niet enkel in klassieke interieurs kunnen ze bepaalde sferen creëren. Ook voor moderne interieurs zijn er aangepaste designproducten. Aangewend als bureaulamp speelt vooral de functionaliteit. Het bureel moet goed verlicht zijn zodat er efficiënt gewerkt kan worden. Doordat het licht zich beperkt tot het werkoppervlak neemt het de sfeer voor de anderen in de ruimte niet weg.
Vloerlampen en vloerverlichting
Deze verlichting worden op de eerste plaats gebruikt om een sfeer in de ruimte te scheppen en bepaalde decoratieve elementen te accentueren. Daarnaast wordt ze ook functioneel gebruikt, om bijvoorbeeld in een ruimte met gedempt licht een goed verlichtte leeshoek te creëren.
Vloerlampen zijn vlot verplaatsbaar en kunnen dus ingezet worden om tijdelijk een bepaald deel van de leefruimte extra te verlichten. Voorzie daarom steeds voldoende stopcontacten.
Vloerverlichting is in de vloer zelf ingebouwd en heeft naast een decoratieve ook een oriëntatie- of veiligheidsverlichting. Het zijn Ideale oriëntatiepunten om s’nachts de weg te vinden ….. Dergelijke vloerverlichting moet waterdicht zijn. Dit wordt uitgedrukt door de IP- waarde van de armatuur. Wie halogeenlampen wil gebruiken kiest best aangepaste armaturen want er komt hitte vrij. Om te vermijden dat de energiekosten te hoog oplopen kiest men best voor spaarlampen of de laatste trend: leds
Muurlampen of Wandverlichting
Bij muurlampen en wandverlichting zijn decoratieve sfeerbrengers die met hun indirect licht voor extra volume en diepgang in de woonkamer zorgen. Met hun licht kunnen ze muurdecoraties accentueren of met hun licht de monotonie van bepaalde muren doorbreken. Inbouwarmaturen zijn ideaal voor trappen, smalle doorgangen en ander locaties met weinig plaats. Via wandarmaturen kan men ook oriëntatieverlichting realiseren.
Al van bij de opmaak van het verlichtingsplan rekening houden met een aantal elementen. De mogelijke opstellingen van het meubilair om te vermijden dat ze elkaar later hinderen. De dikte van de muren indien men de verlichting er wil inbouwen. Pas daarbij op voor verwarming en verkleuring van de muren door slechte plaatsing. Bij zijdeling licht op ooghoogte moet men ook opletten voor verblinding. Zorg voor armaturen met mat glas of gebruik spaarlampen die voor een diffuus licht zorgen.
Buitenverlichting en tuinverlichting
Buitenverlichting en tuinverlichting is actueel. Het tijdperk dat de buitenzijde van het huis en de tuin alleen tijdens de eindejaarsperiode verlicht werd is geschiedenis. Het (bij)verlichten van gevels, vijvers, sierstruiken, opritten is niet alleen sfeervol maar het verhoogt de veiligheid. Uiteraard zorgt een goede lichtplanning ervoor dat er alleen verlicht (en dus energie verbruikt) wordt waar en wanneer dat nodig. Alle buitenverlichting vraagt bijzondere aandacht bij kablage en montage.
⊗ Voorbereiding
Een geslaagde tuinverlichting vergt een goede voorbereiding. Ook voor de tuin kan een lichtplan opgeteld worden. Meestal zijn dit in de aanvangsfase van een bouwproject terecht zorgen voor later. Vergeet daarom niet om in de ruwbouwfase reeds de nodige wachtleidingen en plaats in de zekeringenkast te reserveren. Zo vermijd je onnodig breken of slijpen achteraf.
Door de tuinverlichting in verschillende kringen of groepsverbanden aan elkaar te schakelen kunnen bepaalde delen afzonderlijk geaccentueerd worden. In de winter en de zomer zijn immers niet dezelfde perken even mooi.
Een grondplan waarop alle kabels en aansluitingspunten aangeduid zijn is ook nadien nuttig. Bij latere werken kan alles nog gelokaliseerd worden en vermijd men onnodig schade.
⊗ Veiligheid
Omdat buitenverlichting bloot staat aan alle weersomstandigheden is het nodig dat men de juiste materialen gebruikt. Zorg voor de correcte bekabeling (type EXVB) en een waterdichte plaatsing. Een perfect verzorgde afwerking van de aansluitpunten en de beveiliging van de lopende kabels zijn geen overbodige luxe. Koppelingen, transformatoren,… worden best geplaatst in met hars opgevulde aftakdozen .Dit maakt het geheel perfect waterdicht.
Kabels moeten met afdekplaatjes beschermd worden om problemen bij latere graafwerken te voorkomen.
⊗ Gebruikte armaturen
Armaturen voor tuinverlichting zijn afhankelijk van persoonlijke smaak en verkrijgbaar in de meest uiteenlopende vormen, kleuren en materialen zoals: gepoedercoat (gekleurd) gietaluminium, koper, messing, brons, hardsteen… Bij kunststof blijft het uitkijken voor verkleuringen.
De armaturen voor buitengebruik moeten aan bepaalde IP-norm voldoen. Deze aarde vind je op het armatuur of in de gebruikshandleiding. De I verwijst naar de waterdichtheid en de P naar de mechanische weerstand van het armatuur. Tuinverlichting moet een minimale IP-waarde hebben van 45 nodig en voor zwembaden en vijvers is dat 56.
Zorg ervoor dat de armaturen steeds verankerbaar zijn via verankeringspalen of met een bijgeleverde verankering.
⊗ Verlichtingstypes
Ook buitenverlichting en tuinverlichting is opgedeeld in verschillende verlichtingstypes. De keuze van het soort verlichting in de tuin is afhankelijk van de plaats en de functie van de verlichting.
Functionele verlichting gebruikt men langs paden en opritten met de bedoeling om alles optimaal te verlichten. Hiervoor zijn spots die van boven naar beneden schijnen of indirecte paalverlichting het best geschikt. In elk geval moet vermeden worden dat het licht omhoog schijnt en verblindend werkt. Door bewegingssensoren te gebruiken moet het licht niet blijven branden en creëer je extra functionaliteit: veiligheid. Onverwacht bezoek komt zo veilig bei de voordeur terwijl ongewenste indringers afgeschrikt worden. Ook bij terrassen zorgt men best voor een goede basisverlichting. Als die zich laat dimmen kan men ook sfeer creëren
Sfeerverlichting verkrijgt men eveneens door een boom, een plantenborder, de vijver of een tuinornament nadrukkelijk verlichten om de tuin een gezellige aanblik te geven wanneer men er naar kijkt. Direct paalverlichting is hiervoor het best geschikt. Met accentverlichting kan men vooral een eindpunt zoals de hoeken van een zwembad of een gevel te benadrukken.
⊗ Water- en onderwaterverlichting
De positie en de keuze van de lichtbundel bepalen in sterke mate het visuele effect. Wie de bewegingen van de waterspiegel wil accentueren gebruikt best een spot met een smalle bundel en plaatst deze zo horizontaal mogelijk op waterniveau. Door een bredere spot te gebruiken worden ook omliggende elementen en plantenborders zichtbaar. Zorg dat de stopcontacten voor de filter, pomp of vijververlichting goed beschermd zijn.
⊗ Onderhoud
Buitenverlichting en tuinverlichting is zeer onderhevig aan de verwering en vervuiling door weer en wind. Een regelmatige controle op het goed en veilig functioneren van de installatie is aangeraden. Afhankelijk van het esthetisch beoogde effect zal de buitenverlichting schoongemaakt moeten worden. Dat onderhoud is afhankelijk van het materiaal. Regelmatig schoonmaken zonder agressieve producten te gebruiken en spoel in plaats van te wrijven om krassen te voorkomen is de beste werkwijze.
⊗ Schakelen en shakelaars
Het gebruik van dimmers op de verschillende verlichtingen is handig om de verlichting aan te passen aan de functie die de ruimte op dat moment zal vervullen. Opgepast! dimmers en transformators verbruiken elektriciteit, ook als de lamp niet brandt. Dit sluipverbruik omzeil je best door een aan- en uitschakelaar tussen stopcontact en dimmer of transformator te plaatsen.
Plaats timers en bewegingsmelders op plaatsen waar je niet vaak en slechts voor korte tijd komt.
